ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน เป็นการช่วยป้องกันการตั้งครรภ์อีกวิธีหนึ่งซึ่งจริงๆแล้วควรจะใช้วิธีการคุมกำเนิดอื่นที่ได้ผลดีกว่า เช่น การใช้ถุงยางอนามัย การกินยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดแผง เป็นต้น ดังนั้นจึงไม่แนะนำให้ใช้วิธีการคุมกำเนิดแบบนี้เป็นประจำ ควรใช้เป็นครั้งคราว หรือมีเหตุจำเป็นเท่านั้นเนื่องจากอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนขึ้นได้และผลการคุมกำเนิดก็ไม่มีประสิทธิภาพ 100 % ได้แก่ ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดที่ประกอบด้วย ethinyl estradiol และ levonorgestrel อีกชนิดจะใช้ progestogen ขนาดสูงอย่างเดียวประกอบด้วยตัวยา Levonorgestrel ขนาด 0.75 mg บรรจุกล่องละ 2 เม็ด มีข้อบ่งใช้เป็นยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน เพื่อป้องกันการตั้งครรภ์หลังมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกัน โดยประสิทธิภาพของยาสามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้ 85 % ซึ่งประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์จะลดลงตามระยะเวลาที่เริ่มหลังมีเพศสัมพันธ์ นั่นคือ ยิ่งรับประทานยาช้า ประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ก็จะยิ่งลดลง ยาจะมีประสิทธิภาพสูงสุดเมื่อรับประทานยาเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้
ขนาดและวิธีการรับประทานยา คือ รับประทานยาทันทีหลังมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกันหรือภายใน 72 ชั่วโมง หลังมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกัน หลังจากนั้นอีก 12 ชั่วโมงให้รับประทานยาอีก 1 เม็ด ไม่ควรรับประทานยาเกิน 2 เม็ดในแต่ละครั้งที่ใช้ยา แต่หากมีการอาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทานยา ต้องรับประทานยาใหม่ นอกจากนี้ในแต่ละเดือนไม่ควรรับประทานยาเกิน 4 เม็ด ซึ่งกรณีนี้ได้มีเพศสัมพันธ์อีกครั้งหลังจากรับประทานยาคุมกำเนิดฉุกเฉินไปแล้วหากอยู่ในระหว่างช่วง 12 ชั่วโมงก่อนที่จะรับประทานอีกเม็ดก็ไม่จำเป็นต้องซื้อมาใหม่แต่จะต้องรับประทานเม็ดที่เหลืออีกเม็ดเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ตามที่ได้ระบุไว้ข้างต้นค่ะ
ทั้งนี้หากไม่มีเลือดคล้ายระดูภายใน 1 สัปดาห์หลังรับประทานยาเม็ดที่สอง ให้สงสัยว่าตั้งครรภ์ ควรไปพบแพทย์ ไม่ควรรับประทานยาซ้ำเพราะไม่สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ การรับประทานยาซ้ำก็ไม่สามารถทำให้แท้ง และไม่ทำอันตรายต่อทารกในครรภ์
ข้อ สำคัญอีกประการหนึ่ง คือ ประสิทธิภาพยาคุมกำเนิดจะลดลงได้หากมีโรคประจำตัวและมีการรับประทานยาบาง ชนิดร่วมด้วย เช่น ยากันชัก ยารักษาวัณโรค ยาปฏิชีวนะ ดังนั้นจึงมีโอกาสตั้งครรภ์ได้มากขึ้นกว่าคนที่ไม่ได้ใช้ยาเหล่านี้
“อย่างไร ก็ตาม เราไม่ควรใช้ยาคุมกำเนิดฉุกเฉินบ่อยๆ ในแต่ละเดือน เพราะจะมีการเสียเลือดมากและเกิดภาวะซีด ซึ่งไม่เหมาะที่จะใช้ในการคุมกำเนิดแบบปกติ หากจะมีเพศสัมพันธ์ก็ควรวางแผนป้องกันการตั้งครรภ์ไว้ก่อน การรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดธรรมดาเป็นวิธีที่สะดวกและประสิทธิภาพดี ที่นิยมใช้คือยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ซึ่งมี 2 แบบ แบบหนึ่งเป็นแผง 21 เม็ด อีกแบบเป็นแผง 28 เม็ด มีวิธีใช้คือ รับประทานยาเม็ดฮอร์โมนวันละเม็ดติดต่อกัน 21 วัน หยุด 7 วัน ปัจจุบันมียาคุมชนิดใหม่ที่ให้รับประทานยาเม็ดฮอร์โมนวันละเม็ดติดต่อกัน 24 วัน หยุด 4 วัน ซึ่งป้องกันการตั้งครรภ์ได้ดียิ่งขึ้น
ที่มา:
http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/thai/ ... .php?id=54 http://www.sogc.org/guidelines/public/9 ... ly2000.pdf http://www.smj.ejnal.com/e-journal/show ... &art_id=85 http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NE ... 0093371507 http://www.aafp.org/afp/2000/1115/p2287.htmlตอบโดย : นศภ.กฤติมา รัตนากาญจน์