จากทฤษฎีการแพทย์ตะวันออกที่มีความเชื่อว่า ผู้หญิงที่ผ่านการคลอดบุตรใหม่ ๆ ร่างกายจะมีภาวะเย็น จึงต้องมีการรับประทานอาหารที่มีรสร้อนเข้าไปเพื่อช่วยปรับสมดุล และช่วยให้เลือดไหลเวียนได้มากขึ้น ซึ่งนอกจากแกงเลียง ไก่ผัดขิง แกงป่า ดอกกุยช่ายผัด หรืออาหารรสร้อนต่าง ๆ ที่ถูกปรุงอย่างดีเพื่อหวังช่วยกระตุ้นการทำงานของร่างกาย ปรับสมดุลให้กับมารดาหลังคลอด เพื่อหวังผลเลิศต่อการผลิตน้ำนมแม่ให้มีมากพอสำหรับเลี้ยงทารกแล้ว ในอดีตของการแพทย์แผนไทย ยังมีชื่อของ "ยาประสระน้ำนม" หรือก็คือการนำเอาสมุนไพรรสร้อนต่าง ๆ มาผ่านกระบวนการผลิตเพื่อให้ได้ออกมาเป็นยาลูกกลอนเม็ดเล็ก ๆ รับประทานกับน้ำอุ่น สำหรับบำรุงร่างกายของผู้เป็นมารดา และปรับสมดุลร่างกายด้วยเช่นกัน
แต่ชื่อของสมุนไพรไทยชนิดนี้ได้เคยเสื่อมความนิยมจากสังคมไทยไประยะหนึ่งเลยทีเดียว เมื่อกระแสของนวัตกรรมการแพทย์จากชาติตะวันตกเริ่มได้รับความนิยม จึงทำให้การแพทย์แผนไทยในขณะนั้นถูกมองว่าเป็นความล้าหลัง ส่งผลให้เจ้าของตำรับยาหลายคนถอดใจ เลิกผลิตยาไปแล้วเสียก็มาก ดังนั้น เมื่อกระแสการแพทย์แผนไทยได้ถูกปลุกให้ฟื้นคืนชีพขึ้นอีกครั้งเมื่อไม่กี่สิบปีมานี้ คนที่รู้จักชื่อของยาประสระน้ำนม ยาไทยชื่อแปลกจึงอาจมีไม่มากนัก
เภสัชกรหญิง ดร.สุภา ชวเดช ผู้เชี่ยวชาญด้านยาสมุนไพร เปิดเผยว่า สูตรของยาประสระน้ำนมในปัจจุบันยังคงเป็นสูตรของเดิมแต่โบราณ แต่ว่าผู้ผลิตหลายรายได้มีการนำวิทยาการที่ทันสมัย เช่น การวิเคราะห์คุณภาพ การตรวจการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ หรือโลหะหนัก มาใช้ร่วมด้วย เพื่อให้การผลิตมีคุณภาพมากขึ้น ส่วนประกอบหลักของยาได้แก่ โกฐจุฬาลัมพา, ขิง และพริกไท ซึ่งเป็นเรื่องโชคดีที่ในปัจจุบัน สมุนไพรเหล่านี้ยังมีผู้ปลูกเพื่อจำหน่ายอยู่ มิเช่นนั้น อาจทำให้การผลิตยาต้องสูญสิ้นไปกับกาลเวลารวดเร็วขึ้น
"ในอดีต การเดินทางหรือการติดต่อกับชาติตะวันตกไม่สามารถทำได้อย่างสะดวกง่ายดายเหมือนเช่นทุกวันนี้ เรื่องของเทคโนโลยีด้านการแพทย์ที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่นจึงเป็นสิ่งที่สำคัญมาก ต้องยอมรับว่า การใช้สมุนไพรท้องถิ่นในการบำรุงร่างกาย บำบัดโรคต่าง ๆ นั้นเปรียบได้กับมรดกตกทอดชิ้นสำคัญที่บรรพบุรุษของทุกชนชาติได้ทำการศึกษาค้นคว้ากันมาเป็นเวลายาวนาน ผ่านการลองผิดลองถูกมาเยอะ ซึ่งหากมีการรื้อฟื้นสิ่งเหล่านี้ขึ้นมา ไม่ปล่อยให้สูญหายไปตามกาลเวลาก็จะเป็นประโยชน์ต่อคนรุ่นหลังในการศึกษาค้นคว้าต่อไป"
"เหตุผลข้อหนึ่งที่ทำให้ยาไทยไม่ได้รับความนิยม อาจเป็นเพราะคำเตือนจุกจิก เช่น มีไข้ห้ามรับประทาน ต้องรับประทานกับน้ำอุ่นเท่านั้น แถมสีก็เป็นสีธรรมชาติ ไม่มีสีสังเคราะห์สวย ๆ หรือใส่หลอดแคปซูลทันสมัย ก็อาจทำให้มารดาหลังคลอดหลายคนรู้สึกไม่สะดวกสบายในการรับประทานเหมือนยาฝรั่ง แต่หารู้ไม่ว่า คำเตือนเหล่านั้น ล้วนแต่มีประโยชน์ทั้งสิ้น คนสมัยก่อนดื่มน้ำอุ่น เพราะน้ำอุ่นช่วยให้เลือดลมไหลเวียนดี การดื่มน้ำเย็นต่างหากที่จะเป็นภัยกับร่างกาย"
อย่างไรก็ดี การรับประทานอาหารให้เหมาะสมก็เป็นอีกทางหนึ่งของการบำรุงร่างกายคุณแม่เพื่อช่วยเพิ่มน้ำนมได้โดยไม่ต้องอาศัยยาตำรับใด ๆ ทั้งสิ้น ซึ่งในประเทศที่แตกต่างกันทั้งวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ก็มีการใช้สมุนไพร หรือพืชในท้องถิ่นที่แปลก และแตกต่างกันออกไปด้วย ยกตัวอย่างสมุนไพรไทย เช่น ใบกะเพรา ใบแมงลัก ขิง พริกไทย มีรสร้อน ความร้อนจะช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือด หากนำมาปรุงอาหาร เช่น ใส่ในแกงเลียง แกงป่า หรือผัดเผ็ด ก็จะช่วยให้มารดามีน้ำนมมากขึ้นได้ และยังช่วยขับลม ขับเหงื่อได้ด้วย นอกจากนั้น อาหารเช่น เมล็ดขนุน (มีคาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน วิตามิน) น้ำต้มผลพุทรา (วิตามินสูง และมีเส้นใยอาหารมาก) หรือมะขาม ก็มีส่วนช่วยบำรุงร่างกายได้เช่นกัน ส่วนชาติตะวันตกบางชาติก็นิยมให้แม่รับประทานน้ำมันมะกอก น้ำมันตับปลา หรือน้ำมันดอกอิฟนิ่งพริมโรส เพื่อช่วยเพิ่มไขมันที่จำเป็นแก่มารดาในการให้นมบุตร
"ยาประสระน้ำนมอาจเป็นอีกหนึ่งยาโบราณไทยที่โชคดียังคงอยู่รอดมาได้ถึงทุกวันนี้ ส่วนหนึ่งอาจเพราะกระแสการอนุรักษ์การแพทย์แผนไทยที่เริ่มขึ้นในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาไปช่วยกระตุ้นให้คนหันมาสนใจก็เป็นได้" ดร.สุภากล่าวทิ้งท้าย
http://www.manager.co.th/Family/ViewNew ... 0000021211
